Podemos atopar multitú de aves en muitos puntos del noso territorio:, pero centrarémosnos concretamente en dous delos por ser de especial relevancia: a reserva da biosfera Oscos, Eo e Terras de Burón e os bosques alredor del Navia.
1. Reserva da biosfera: Oscos, Eo e Terras de Burón
1 Superficie e localización
A reserva da Biosfera del Río Eo, Oscos e Terras de Burón ocupa catorce concellos pertenecentes ás Comunidades Autónomas del Principado de Asturias e Galicia, A súa superficie é de158.883 hectáreas, das que 15.517,60 son espacios especialmente protexidos.
Na Comunidá autónoma de Galicia pertenecen a esta reserva da Biosfera: Ribadeo, Trabada, A Pontenova, Ribeira de Piquín, A Fonsagrada, Baleira e Negueira de Muñiz.
Na Comunidá Autónoma del Principado de Asturias: Castropol, A Veiga, San Tirso de Abres, Taramundi, Vilanova de Ozcos, San Martín de Ozos e Santalla de Ozc
2. Unidades paisaxísticas
Dentro da reserva podemos atopar cuatro grandes unidades paisaxísticas:
2.1. El litoral (a Rasa)
2.2. A Ría de Ribadeo
2.3. Os corredores fluviales
2.4. A montaña
2.1. El litoral (a Rasa)
Territorio dominado por ecosistemas marinos e costeiros que albergan úa gran diversidá de hábitats naturales e especies, muitas delas incluidas dentro dos catálogos de flora e fauna amenazadas.
Ademais de aves como el ostrero euroasiático (Haematopus ostralegus), el cormorán moñudo (Phalacrocorax aristotelis), andarríos chico (Actitis hypoleucos) e correlimos (Calidris spp.), neste ecosistema temos outros animales: anfibios como a rana de San Antón (Hyla arborea) e a rana común (Rana perezi); reptiles como el lagarto verdinegro (Lacerta schreiberi) e a lagartixa serrana (Iberolacerta monticola), mamíferos como a nutria paleártica (Lutra lutra) e presencia irregular de cetáceos e focas. A flora é mui variable: desde líquenes e plantas en zonas de acantilado, pasando por céspedes gramíneos asta chegar a brezales e vexetación de ribeira en zonas máis alonxadas del litoral.
Pero centrémonos nos paxaríos:
El ostrero euroasiático (Haematopus ostralegus)
El ostrero euroasiático é úa limícola inconfundible, grande, de cabeza e dorso negros e partes inferiores brancas, coel pico vermello-anaranxado intenso, de gran tamaño e patas rosadas. Os sous ollos son mui característicos, de color vermella. El sou pico é tan forte que pode perforar os bivalvos e cangrexos. El ostrero euroasiático nidifica en plaias apenas visitadas por el home, esteiros, complexos dunares con escasa vexetación, marismas, salinas, islotes accesibles durante a baxamar e, incluso, en campos de cultivo. A principal amenaza son -como non!- as actividades humanas, que incluso anulan el sou ciclo reproductor -esto sucede especialmente nel delta del Ebro e localidades de Galicia, Asturias e Cantabria.-. El ostrero, por esa causa, abandona el nío e os distintos depredadores -raposas, teixugos, ratas e especialmente el visón americano nel caso da cornisa cantábrica- devoran os sous ovos . El cambio climático nel Delta del Ebro representa outra gran amenaza para el ostrero. A inacción das Administraciois públicas coa súa escasa vixilancia pra verificar que se cumplen os planes de conservación vixentes (na actualidá, únicamente Asturias ten un plan específico), así como para realizar un seguimento da población e fomentar a súa conservación, tá tendo consecuencias que poden ser irreversibles.
Pra ver un vídeo e escuitar el sou canto: Ostrero euroasiático – SEO/BirdLife
El ostrero mantiene una pequeña población nidificante en Asturias – Dialnet (unirioja.es) Artigo de Xurde Gayol -ornitólogo-.
2.2. A Ría de Ribadeo, Reserva natural parcial-Reserva da Biosfera, abarca el esteiro del río Eo desde Santiso de Abres asta a súa desembocadura nel Mar Cantábrico.
A comunidá internacional outorgoulle á ría os máis altos reconocementos por os sous valores ecolóxicos:
-Tá incluída nel Convenio de Ramsar (pra protexer e conservar los humedales) e catalogada como Zona de Especial Protección prás Aves;.
-Reconocida como Lugar de Importancia Comunitaria (LIC).
-A UNESCO incluíu a ría na lista de Reservas da Biosfera, xunto cos Ozcos e as Terras de Burón.
Os núcleos de población máis importantes son: na marxe esquerda (Galicia), Ribadeo; na marxe dereta (Asturias), As Figueiras, Castropol e A Veiga.
El principal grupo de aves na ría son as anátidas que pasan ei el inverno: el Ánade silbón que é el máis abundante dos patos da ría; el Ánade rabudo que deu fama mundial á ría al acoller máis del 1 % da población desta especie; el Ánade real que nidifica na ría e tá presente todo el ano; e a Cerceta común, el máis pequeno dos patos. De gran interés pero de escaso número son el pato cuchara (Anas clypeata) e el ánade friso (Anas strepera) con poblaciois entre 10-20 exemplares.
A cerceta común (Anas crecca)
A cerceta é un pato migratorio que cría nel norte de Eurasia e pasa el inverno nel sur del noso continente e África. É un dos patos de superficie máis pequenos. Presenta dimorfismo sexual, mostrando el macho úas plumas mui chamativas, cun resaltado «antifaz» verde azulado, muito máis vistoso que a femia .de tonos apagados e parduzcos-.
As cercetas comuis son áxiles voladoras, omnívoras e habitan en todo tipo de humedales. El nome científico (Anas crecca) que lle deu Linneo a este pato é úa onomatopeia del sonido que emiten os machos (“pato que fei cric”).
2.3. Os corredores fluviales inclúen a práctica totalidá da conca del Eo, así como parte das concas del Navia, el Porcía e el Miño. Os tramos iniciales dos corredores discurren por as montañas sin apenas formación boscosa e nestas zonas aparecen humedales de montaña (son destacables as turberas), brezales secos e afloramentos rocosos. Al descender nel curso del río, os cauces amplíanse, encáxanse e disminúen de pendente; as formaciois vexetales asociadas a estos tramos son bosques de ribeira formados por alisos (Alnus glutinosa), freixos (Fraxinus excelsior), salgueiros (Salix atrocinerea e Salix alba) e avellaneiras (Coryllus avellana).
A fauna máis significativa nos corredores fluviales son: peces migratorios, anfibios e mamíferos -nutria paleártica e desmán ibérico (Galemys pyrenaicus)-, así como moluscos de interés, como a madreperla del río (Margaritifera margaritifera). A avifauna presente é diversa, destacando el vistoso martín pescador (Alcedo athis).
El martín pescador (Alcedo atthis)
El martín pescador é úa ave de pequeno tamaño e aspecto compacto, que se caracteriza por ter un dos máis vistosos plumaxes da nosa fauna. Dominan nel as colores azules e verdosas (brillantes e metálicas) na súa zona dorsal e as anaranxadas nas ventrales. A cabeza é desproporcionadamente grande pra el sou tamaño. Ten un volo rapidísimo e necesita taludes arenosos pra excavar el sou nío, así como úa abundante población de pequenos peixes, larvas de insectos acuáticos e anfibios pra alimentarse. É úa das especies máis damnificadas por el deterioro experimentado por as auguas dulces del noso país durante as últimas décadas. Tá en riesgo de extinción mui preocupante e considérase en peligro nel Libro Rojo de la Aves de España 2021. Nel Listado de Especies Silvestres aparece en réxime de protección especial.
2.4. A montaña, definida por úa suave orografía e predominancia de rocas silíceas. El teito da Reserva localñizase nel Pico Busbeirón, a 1286 m. de altitú.
Hai diferentes formaciois boscosas na montaña: faiedos atlánticos, bosques mixtos secundarios, robledales galaico-portugueses, bosques de castañeiros, sofreiras e bosques de acivro.
Dentro da flora ¡destacan a Vandenboschia speciosa, a Woodwardia radicans, Sphagnum pylaesii e el Narcissus asturiensis.
A búa estrutura que presentan os hábitats del bosque na área de montaña supoin un lugar idóneo pra especies como a vacaloura (Lucanus cervus), úa población estable de lobos (Canis lupus) e dentro das aves podemos atopar el pito negro (Dryocopus martius) e el búho real (Bubo bubo).
El pito negro (Dryocopus martius)
El páxaro carpinteiro negro ou Pito negro (Dryocopus martius) é un representante del xénero Dryocopus dentro da subfamilia dos verdadeiros páxaros carpinteiros (Picidae). Caracterízase por a color negra en todo el corpo e e color vermella dos vértices. É el páxaro carpinteiro máis grande de Europa. Ten músculos especiales nel sou pescozo que lle permiten dar golpes fortes na madeira. Aliméntase basicamente de fornigas e ocasionalmente de paxarías, caracoles e arañas. Cada ano, úa parella de pitos negros cavan úa nova cavidá de anidación nos meses de marzo e abril. Ás veces terminan anidando núa antigua cavidá, a pesar de ter feito úa nova. Úa cavidá de anidación axeitada pode ser utilizada por elos asta durante seis anos consecutivos. Tarda úas cuatro semanas pra que el sou nío tea listo.
Pra saber muito máis: Pito Negro: Sonidos, Alimentación, Hábitat Y Curiosidades (blogdeaves.com).
2. Os bosques del Navia
Os alcornocales cercanos al río Navia son úa singularidá en Asturias. Destacan el de Boxo, na serra de Corondio -Allande- e el pequeno alcornocal de San Esteban dos Buitres, nel Concello de Eilao, que tán acompañados dos érbidos. Na vexetación desta zona naviega hai dous elementos exclusivos, asociados al bosque de ribeira: el freixo de folla estreita que acompaña ás alisedas de Eilao, Pezós, Allande, Grandas de Salime e Ibias; e el salgueiro branco (Salix salvifollia), presente nel salgueiral de Eilao, Pezós, Grandas de Salime e Ibias.
A avifauna conta con elementos peculiares:
–A curruca carrasqueña (Sylvia Cantillans), que tá nas zonas máis interiores de Grandas de Salime, Eilao e Ibias. Chega a finales de marzo e emigan al Sahel a primeiros de setembre.
Entre as currucas das nosas zonas de monte, a carrasqueña é la de máis guapo colorido. É un inquieto habitante dos brezales, que se move con discreción entre esos tupidos matorrales. Resulta fácil de detectar por el sou carraspeante canto ou por el sou seco e breve reclamo. É úa ave migrante transahariana, Os machos presentan as partes superiores de color gris pizarra, que contrastan coas bigoteiras brancas e as partes inferiores de color vermella. As femias tein tonos máis suaves.
Para saber muito máis: https://seo.org/ave/curruca-carrasquena-occidental/
–A curruca tomillera (Sylvia Conspicillata) foivista en Villaión en 2015 por el ornitólogo Xurde Gayol.
É ùa das aves máis pequenas, mui guapas, cun plumaxe abundante e brillante de colores discretas que lle dan a este páxaro úa apariencia mui agradable. Tamos acostumados a observar paxaríos con abundantes colores, pero nel caso da curruca tomillera é lo contrario: é úa ave especial dentro del mundo das aves.
–A andolía dáurica (Cecropis Daurica), que se estableceu en 1999 nos concellos de Boal e Pezós e tá presente desde a primavera asta final del vrao.
Especie de procedencia africana e asiática, de costumes máis agrestes que a andolía común, expandiuse con gran éxito por a Península Ibérica. El sou nío, en forma de iglú invertido e con entrada a modo de túnel, é bastante característico. A presencia desta andolía facilitou a entrada a outro colonizador africano: el vencexo cafre, que utiliza os sous níos pra criar. Os rasgos máis característicos da especie son a nuca e a cara anaranxadas. Ambos sexos son iguales, non presenta dimorfismo sexual. A andolía dáurica tá incluida como especie Reproductora na Lista Roja de las Aves de España, coa categoría de LC – Preocupación Menor.
Non tá incluida nel Catálogo Español de Especies Amenazadas.
Non ten especiales problemas de conservación. Pero sí que lle afectan as amenazas xenerales derivadas del abuso nel empleo de plaguicidas, a contaminación atmosférica, as molestias durante a cría e a destrución de níos.
Pra saber muito máis: Golondrina dáurica – SEO/BirdLife
El piquitorto común (Loxia curvirostra).
Este páxaro tá ligado ás grandes extensiois de coníferas del norte de Europa. Na Península Ibérica el número de parellas nidificantes atópase nas plantaciois de coníferas, sobre todo Pinus pinaster, Pinus radiata e Pinus sylvestris. Os casos de nidificación confirmada non son mui abundantes, por eso ttein tanto interese as obtenidas por el ornitólogo Xurde Gayol en 2011 nel Concello de Boal, a 754 m. de altitú, nun monte repoblado con Pinus sylvestris. A alimentación dos piquitortos é a base de piñois que extraen das pinas gracias al sou pico curvado. Con él van abrindo as escamas úa a úa e condo acaban de traballar a pina a deixan caer al chao, por lo que é relativamente fácil identificar a súa presencia al fixarse nos restos que quedan.
A maior parte dos peligros aos que se enfrentam os nosos paxaríos débense aos seres humanos. Como podemos axudar pra paliar esas amenazas? Vexamos algúas soluciois, ben fáciles de fer:
- Os gatos que viven fóra da casa matan muitas aves e oturos animales. Os veterinarios aseguran que os gatos que viven dentro da casa viven millor e máis tempo, non traen enfermedades e con eso consíguese que as aves tean máis seguras. Todo beneficios!
- Evita usar pesticidas. Muitas aves comen insectos, así que poden axudar a controlar plagas sin necesidá de que utilices insecticidas.
- Muitas aves morren a causa de colisiois cos vidros das ventás. Podes ferlas visibles con persianas, pegatinas, adornos…
- A contaminación del aire, augua e terra é fatal prás aves porque dependen dun medio ambiente saludable pra sobrevivir. Recicla todo lo que podas. Pensa en maneiras diferentes de ir dun lugar a outro sin utilizar el tou coche, por exemplo, usa sempre que podas a bicicleta, camina, ou colle el transporte público
- As aves tán perdendo os hábitats que necesitan. Podes restaurarlos mediante a plantación de árboles e plantas que ofrecen comida e sitos prá anidación (caxas-nío, por exemplo).
- Muitas aves migran durante a noite e usan as estrellas como guías. As luces dos edificios poden distraerlas. Apaga as luces que non tás usando, e baxa as persianas entre as 23h. e as 6 h. durante as migraciois de primavera e outono. Igual onde vives, hai campañas “apaga a luz!” Podes averiguarlo con Audubon.
- Outras maneiras de axudar:
- • Coloca úa fonte de augua prás aves e mantenla limpa.
- • Non as mates ou lles fagas daño.
- • Non as metas en xaulas. «Creemos que os páxaros enxaulados cantan, condo en realidá choran». John Webster
«Os páxaros, a lúa e as nubes tein úa misión importante: Fer que a humanidá volva a mirada al celo e así el home pode deixar el sou pequeno mundo local e concentrarse en algo máis grande: el universo». Mehmet Murat ildan.
Aquí tedes os nomes galegos das aves: achave_osnomesgalegosdas_aves_2019.pdf
Menudo documental. É incrible a riqueza que temos.
Sí… paxaríos, paxarías (xa na web), réptiles, mamíferos, peixes, cogumelos, herbías, flores, árboles, TERRA, CELO E MAR. E inda mui virxen.