El 30 de decembre de 1981 el órgano preautonómico asturiano aprobaría a Lei Orgánica 7/1981, de 30 de decembre, de Estatuto de Autonomía para Asturias (despois cambiaríase ese para por un de, quedando en Estatuto de Autonomía del Principado de Asturias). Este Estatuto foi consecuencia daquel café para todos, pero tamén dúa sociedá civil, a sociedá civil asturiana, que reivindicou nas rúas el autogoberno prá que sería a Comunidá Autonoma asturiana. El noso Estatuto pode non ser el máis amplio, vale, pero como diría el outro, é noso. E é el marco xurídico que temos. Podemos avogar por un marco maior e mellor, pero non por elo imos desaprovetar el marco que xa temos e que nos permitiría crear el noso propio ferrocarril como xa fixeron os vascos col Euskotren (empresa pública que xestiona os tramos ferroviarios da Comunidade Autónoma Vasca, os tranvías de Bilbao e Vitoria e de autobús (en comuna coas administraciois forales de Bizcaia e Guipúzcoa e el Concello de Eibar), pois temos competencias sobre «os ferrocarriles, estradas e camíos que el sou itinerario se desenvolva íntegramente nel territorio da Comunidade Autónoma, e nos mesmos termos, el transporte terrestre, fluvial, por cable ou tubería» (art. 10.5, das competencias del Principado de Asturias), asina como de «portos de refuxio, portos, aeroportos e heliportos que non señan de interés xeral del Estado» (art. 10.9), hai que recordar, por caso, que el aeródromo del Campo Llugo (Llanera) é de competencia asturiana, e é algo que non avezamos a prantiarnos como se xestiona.
Temos un Estatuto que, máis aló del debate sobre as funciois da Policía ou de cómo se ten que xestionar, sobre a necesidade ou non dúa Policía autónoma ou se deberan existir corpos policiales, establece a posibilidade de coordinar «as policías del Concello asturianas, sen perxuicio da súa dependencia das autoridades del Concello» (art. 20.), algo que nunca se prantiou, anque si se levou a cabo a midida máis dependente e caciquil (falábase da guarda pretoriana de Tini, condo era presidente) a «adscripción de unidades del Corpo Nacional de Policía» al Goberno del Principado (art. 20.2).
E non está de máis recordar que temos un Estatuto que permite el «alteración dos termos e denominaciois dos concellos comprendidos nel sou territorio, asina como a creación de organizaciois de ámbito inferior e superior aos mesmos, nos mesmos termos establecidos nel artículo 6 deste Estatuto» (art. 10), un artículo 6 que diz, nel sou punto primeiro, que «el Principado de Asturias organízase territorialmente en Concellos e Comarcas», úas comarcas que como tal non se estableceron en Asturias, senón que prás distintas cuestiois temos distintas divisiois, sendo a máis conocida a división en áreas sanitarias (os territorios del Eo-Navia estarían, xunto al Concello de Valdés, nel Área Sanitaria I, de Xarrio, non sendo Ibias e a parte altoallandesa, que coel resto del Concello de Allande están nel Área Sanitaria II, de Cangas), pero que pra outras coestiois divídese en mancomunidades (das cos Concellos deciden entrar ou salir en funciois a cuestiois como ter ou non ter maquinaria prás obras públicas) ou en úa sorte de comarcas turísticas que non son expresamente comarcas, como a Comarca dos Ozcos-Eo, a Comarca da Sidra, úa extraña Comarca Vaqueira (extraña porque xa me dirán a min qué tein de vaqueiros en Ḷḷuarca) ou el Parque Histórico del Navia (éste xa non recibe el nome de “Comarca”). Pero, realmente, son divisiois feitas únicamente prá xestión del turismo, de máis nada. A comarcalización en Asturias, apesar del noso Estatuto, nunca se deu nin se estableceu en qué forma ten que darse (noutra ocasión espero poder falar da necesidá dun Estatuto Comarcal al estilo del berciano ou del aranés prá nosa terra, algo que en principo el noso Estatuto fai posible).
Un aspecto del noso Estatuto que nos últimos tempos colleu certa presencia mediática, non sempre ben dirixida, é el lingüístico. Aquelo de que «el bable ha gozar de protección» que de primeiras deixou á nosa lingua fóra del marco estatutario, pero que na redacción da Lei 1/1998, de 23 de marzo de uso e promoción del bable/asturiano incluíula (coa denominación de galego-asturiano nas disposiciois adicionales e coa de galego/asturiano nel artículo dous). Úa lexislación, a emanada del Estatuto, que chegou incomprensiblemente tarde (dende 1981, que se firmou el Estatuto, a 1998 que se firmou a antedita Lei 1/ 1998 , de 23 de marzo, van dezasete anos) e que, pra máis inri, mui pouco se cumpríu, resultando, ademáis, a consolidación dun sistema normativo pral galego de Asturias que separa á nosa lingua del conxunto del Corpus (úa condolidación de facto, non de iure, todo hai que dicilo).
Non deixa de ser significativo que fora cun presidente de Asturias que pretende ser el máis autonomista da Historia (que tampouco é que los que lo antecederon nel cargo llo puxeran particularmente difícil) con quen a nosa lingua vira cambiada a súa denominación (outra vez de facto, pasando porriba da denominación de iure, coa que figura na propia Lei de Uso), ou que fora con este presidente que, despois dúa larga, amarga e infructuosa negociación de reforma del Estatuto que iría incluir a oficialidá del asturiano e del eonaviego (nel segundo borrador, nel primeiro borrador coel que traballou a FSA namais figuraba el asturiano), finalmente ésta non solo non se dera, senón que tampouco é que véxamos grandes avances na normalización das nosas linguas. Precisamente, agora que falamos dos 42 anos de Autonomía asturiana, tuvo que ser dende Madrid, dende as Cortes Xerales, que se recoñecera el uso dúa das linguas asturianas, el galego, gracias a que é oficial en outra Comunidá Autónoma, Galicia, non aos esforzos ímprobos dos nosos representantes nas Cortes Xerales, pero non por elo representativo exclusivamente dos ciudadanos e ciudadanas de Galicia, pois en palabras de Francina Armengol, presidenta del Congreso, «el avance hacia el plurilingüísmo supondrá que los representantes de los ciudadanos de Galicia y de Asturias puedan expresarse en gallego (tanto por escrito como oralmente) en sus intervenciones a la Cámara. Y también, que los ciudadanos y ciudadanas de Galicia o de Asturias puedan escuchar o leer en gallego a sus representantes».
Se estas son as voces que chegan dende Madrid, dende as Cortes Xerales, qué voces haberíamos esperar dos nosos representantes na Xunta Xeral? Qué haberían dicirnos dende Uviéu nesta efeméride del 42º aniversario del Estatuto de Autonomía?
Brindemos, entós, por un Estatuto de Autonomía que sirva aos asturianos e ás asturianas, que desenvolva úa verdadeira autonomía que se traduza en transferencia de competencias que xa vai anos que debían tar transferidas (e que outras Comunidades xa vai anos que transferiron) e na posibilidá de desenvolver un ordenamento, según establece el Estatuto, en Concellos e Comarcas (e en Parroquias Rurales), coa posibilidá de, como xa fixeron na Comunidá Autónoma de Castela e León respecto al Bierzo e na de Cataluña respecto a el Vale de Arán, el noso Eo-Navia poda ter un Estatuto Comarcal en post dúa maior descentralización tanto de España como de Asturias.
Que non teñan que pasar outros 42 anos pra ver qué fai Asturias coa súa Autonomía.
Moisés Cima Fernández 1,2
1Mediador Comunicativo
2Presidente da Asociación Axuntar
