Por PABLO TRABADELO VILABRILLE
El galee Asturias
Pablo Trabadelo Vilabrille, (1991). Licenciado en filoloxía (UNED). É un escritor da Veiga, membro do colectivo «Entretenemos di Pachi», autor dos poemarios Navalla e Jaloffein nos que expresa úa defensa do pensamento individual que propicie a libertá da conciencia.
Cara de parvo histórica
Onte á noite estuven falando de ancestros. A conversa xurdíu porque tuvera o día anterior o pracer repetido de sentir a Noelia Bueno disertar acerca dos galegos da Raia (chamábanselle galegos ós ‘romances novos do século XX, lingüísticamente híbridos, nos que a comunidade imaxinada indíxena da indómita e inaprehensíbel Raia Asturgalaica expresou a súa voz e exerceu un poder dignificante da súa pluriperiferia constitutiva: política, xeográfica, lingüística, cultural’), entre elos, o greatest hit, o do Comandante Moreno, o que Milio de Ferreirous, avolo materno cuxa figura mitolóxica vou texto a texto construindo, ca intención tal vez de que faga conmigo o que Sancho con Cervantes ou Augusto Pérez con Unamuno, recitoume un día de súpeto no medio da simpática e sorprendente nebra da súa demencia un día desos no que eu era ora o neto ora o irmao. Pregunteille a meu pai se acordaba sentilo na casa, e de aí pra diante botamos un bon parzamique sobre o meu bisavolo estraperlista e barulleiro Ricardo, que tiña unha recua de sete bestias, unha pistola e a conformación física e espiritual que solo herdou meu pai e que se manifestaba en ser o único da casa capaz de montar a cabalo sen parecer un carrión[1]; sobre Colás Trabadelo Carrelo, tío do anterior, que casou nas Poceiras fendo matrilocalidade en tempos de patrilocalidá e era tan bon e tan grandón que acabóuselle chamando á casa Casa de Colasón; e outras cantas historias máis que cumpren unha función precisa que seguro que o meu amigo Martín, cabreiro e antropólogo[2], podería referir a unha xenealoxía bibliográfica do concepto[3]. Eu, aquí, diletante si pero nunca falsamente modesto, heille chamar «contextualización histórico-cultural da árbore ovárica».
A miña amiga Ana (Ana é un dos nomes máis repetidos nas miñas constelaciois; tan repetido que cóstame atopar cualidades que non compartan dúas ou máis Anas Queridas, polo tanto direi, pra designala:), Ana compañeira da primeira experiencia universitaria, reivindica decotío o vivir ancho. O cal é significativo nunha R3 de medicina de familia, xa que a melecía actual cae muitas veces en ser unha listaxe trampalleira de métodos de prolongación de vidas estreitas. O vivir estreito non é cuestión privativa da farmacomelecía tecnoburocrática[4], máis ben é algo que está no ambiente. Pró que nos interesa aquí podémonos quedar cun par de sinónimos parciais: utilitarismo, pragmatismo. Fer en tanto que sirva, en tanto que encaixe na axenda, en tanto que propulse o progreso programado (muito máis heteroprogramado do que somos quen a percibir). Vivir estreitamente hipotecando o presente polos obxetivos futuros. Proxectando as microdecisiois do actual nun pra-qué-me-ha-servir-esto dramáticamente inactual. Que non é que teñamos que abandoarnos a unha inercia hedonista, pro existen puntos medios, rexiois neutras.
[1] ‘Cocho máis pequeno dunha camada’ (Varela Aenlle), ‘gando ovino vello, de pouca la ou sen ela’ e ‘persoa de andar lento e pesado’ (RAG). Na casa naide sabía o significado, o cal xa vai deixando un avance desa cara-de-parvo que pretendemos comentar. A face que se che pon cando caes en que NPI do que significan os teus apelidos, por exemplo, ou o nome do lugar no que vives. Pra darse a cara-de-parvo, por certo, ten que haber anagnórise. Quen non sabe e non sabe que non sabe non se preocupa por non saber. Preocúpase noutros asuntos, e deso pódese aprender muito nas canciois, como iremos vendo.
[2] Figura mitolóxica que tamén vou facendo medrar cando teño ocasión.
[3] O meu amigo Martín é unha desas persoas que adoitan superar as expectativas: anclaxe simbólico, socialización/enculturación (acepta adxectivos como simbólica, narrativa, familiar…), transmisión simbólica/cultural, memoria colectiva, horizonte de sentido (Gadamer), espacio de experiencia (‘conxunto de experiencias pasadas sedimentadas que regulan o noso horizonte deexpectativas’ (Koselleck)), enreizamento (Simone Weil), identidade narrativa, continuidade identitaria… «en definitiva, haiche tantos tecnicismos como escolas ou pensadores, xa que todo filósofo, historiador, antropólogo, ten que ter algunha idea sobre o xeito no que se van trenzando as xeraciois». Fermoso.
[4] O que na miña ambiciosa e inédita peza teatral zirrosis aborixen permaneçe, prá que de paso pido escea, chamo «medicina química».
Levado ás linguas, que ó cabo será unde acabe toda esta liorta creativa, eu mesmo insisto muito en vindicar unha defensa do noso máis por útil que por entrañable: máis por poder traballar na Pontenova ou na Pontevedra ou nas Pontes de García Rodríguez e por todas esas pontes que se poden tender dende o Eo-Navia sendo galegofalante nativo[5]; que por ser esta lingua herdanza do Milio de Ferreirous particular de cada quen. Non virei o miollo, pero si que tuven unha interesante reflexión a reiz da conversa: penseinos alí, a min e a meu pai, el como custodio da información que contextualiza histórico-culturalmente a árbore ovárica común, eu como xoven receptor e reelaborador de dito contexto. E imaxinei un futuro par pai-fillo tendo unha conversa análoga na que, nalgún punto, o fillo inquire: «pa, ¿es verdad que aquí se hablaba antes otro idioma? Lo leí en el libro de las fiestas[6]», e o pai responde «sí, yo siempre oí comentar algo por el estilo, pero vamos, ¿quién se acuerda? El idioma ese tuvo que perderse hace muchísimo… Mira, alguna vez le oí a mi abuelo comentar de un tío suyo que lo hablaba algo y que debió de ser de los últimos, pero vamos, ya ves, hablamos de un hermano de tu tatarabuelo».
Imaxinei unha escea así, e dous posibles pousos no futurible Fillo: pode que lle dese máis ou menos igual, porque a súa árbore ovárica estuvese abondo ben contextualizada, ou porque non lle dea importancia a esa clase de cousas inútiles (refírome ó de contextualizarse histórico-culturalmente, que tendo drogas e amor, como cantaba o recén falecido Robe Iniesta, o arraigo chega a parecer un asunto menor; por outro lado tamén canta nesa canción «no solo vivo del aire»). Ou pode, opción B, e é cara aquí onde víñamos, que se lle quede unha cara-de-parvo histórica. Que pense
se me desempolico dende este
crume que son
de cana en cana
buscando a cerna que me conforma
no quinto ancestro
heime perder
o son do souto ha ser o dunha foresta estranxeira
e se me perdo
e pido axuda
non lles hei entender ós meus o que me indiquen;
ou algo do estilo, así pensaría eu, un pouco como imaxino que ha de quedar alguén do Congo cando toma primeira conciencia do Expolio colonial: esto, que me correspondía, quitáronmo.
Que evidentemente tendo anfetaminas pra meterse na oficina motivado como cantaba o tamén recén falecido Jorge Ilegal as cuitas diacrónicas perden mestura; e que, como sucede na Illa de Man co gaélico manés, tendo abondo contexto cultural a lingua propia non é necesaria pró arraigo na comunidá simbólica: «’islandness’, a shared history, and a measure of political Independence may be sufficient to establish a group identity» (Langmuir Thomson, 2015, p. 176)[7]; e máis aínda que unha identidade grupal moi forte fita o fascismo a deda e media de distancia. Quero decir, que eu reivindico unha identidá híbrida e diversa e adaptable, canto máis, millor.
Pero sen a fachola apaiolada dese Fillo-do-futuro cando se dá conta do despoxo simbólico.
Non cometamos fatadas históricas.
Levo unha semana dándolle voltas ó texto. Demasiadas desculpas, e demasiadas retortas. Non queda claro o que quero decir. Pensemos en situaciois nas que se nos queda cara-de-parvo: cando había radar a 70, por exemplo; ou cando miras mal o prazo e apúntaste tarde; ou cando atopas queixo esqueicido na neveira e está balorento. Ocurríu algo que tería que ter sido doutro xeito, e agora é irreversible: multáronte, quedache sen plan, quedache sen postre. E teis que vivir con elo, e vives e non pasa nada,pero a cara-de-parvo non cha quita naide.
Pois así, pero en clave antropolóxica.
[5] Algo máis de dous millois de galegofalantes, e 250 millois de persoas lusófonas, fain un total aproximado de dous millois de pontes e 250 pontigos.
[6] Ou no suplemento de Historia Asturiana da materia de historia no instituto de entón. Pouco probable, pero tamén era pouco probable que o franquismo dedicara fondos a unha lingua que non fose o castelán, e aí temos o Instituto de Estudios Asturianos (IDEA, posteriormente Real, RIDEA) e o formidable Corpus de estudios levados a cabo no seu sen. Cando o poder considera unha lingua inofensiva, puramente folclórica…
[7] «A ‘insularidá’, unha historia compartida, e unha certa independencia política pode ser abondo pra establecer unha identidá de grupo» [tradución miña]. Da tese doctoral de Christopher Langmuir Thomson, publicada polo Departamento de Lingua Inglesa da Universidá de Sevilla, baixo o título Language Death and Revival in the British Isles: Two Case Studies.
